«وقت آن رسیده است که ما ایرانی‌ها فارغ از هر تعارف و مزاح، در کاستی‌های فرهنگی خود در زمینۀ توجه به زمان، دقیق شویم و همت جمعی را برای توجه به آن بطلبیم و بر این باور باشیم که اصلاح هر فرد، بی‌شک به اصلاح جامعه خواهد انجامید.»

این قسمتی از متن کتاب «تیک‌تاک زندگی» است. خوانندۀ این کتاب، با ارزش زمان و راهزنان آن و عوامل کلی اتلاف وقت، در فصل اول و دوم آشنا می‌شود. در فصل سوم نیز مفهوم مدیریت زمان و اصول برنامه‌ریزی و نکته‌های کاربردی در مدیریت زمان بررسی می‌شود.

از آنجا که پایۀ همۀ اتفاق‌های خوب، چه در زمینۀ فردی و چه در بُعد اجتماعی، در خانواده رقم می‌خورد، توجه به مقولۀ زمان و اتلاف وقت یا به‌بیان بهتر، مدیریت زمان در خانواده اهمیتی دوچندان می‌یابد.

 بخشی از کتاب تیک تاک زندگی

گاهی به‌دلیل اشتباهی که افراد خاطی انجام‌ می‌دهند، منزلت خانوادگی آن‌ها پایین می‌آید، یا به‌دلیل پایین‌بودن شأن‌ خانواده‌ای، با وصلتِ با آن خانواده مخالفت می‌شود. به عقیدۀ شما چند درصد از خانواده‌ها ارزش واقعی خویش را می‌دانند و با اعمال ناشایست منزلت خانوادگی خود را پایین نمی‌آورند؟ گاهی حضور خانواده یا یکی از اعضای آن در جلسه‌ای، وصلت با خانواده‌ای، بیان حکایت و لطیفه یا حتی شیوۀ گفت‌وگو با دیگران در مهمانی‌ها و... نشان‌دهندۀ منزلت خانواده است. در قرآن کریم آمده است:

وَ لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ... وَ فَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً؛ (ما به فرزندان آدم کرامت بخشیدیم... و آن‌ها را بر بسیاری از آفریده‌های خویش برتری دادیم.

آیا در شأن انسان است که به کارهای پست روی آورد و به این کرامت الهی لطمه وارد سازد؟ بی‌تردید خانواده‌ای که به ارزش خود واقف است و قیمت واقعی خویش را می‌داند، وقت خود را به کارهایی که در شأن او نیست، اختصاص نمی‌دهد. اعضای این خانواده نفس خود را با گناه، پست و ذلیل و دامن خود را به خواهش‌های پست آلوده نمی‌کنند و شهوات و تمایلات نفسانی در نظرشان پست و کوچک است.

آن ‌کس ‌که قیمت واقعی خویش را می‌داند، گوهر وقت خود را به بهای اندک نمی‌فروشد.

در دعای بیستم صحیفۀ سجادیه، معروف به دعای «مکارم الاخلاق» که از نفیس‌ترین ادعیه است، امام‌سجاد از خدا می‌خواهد به او توفیق دهد اوقات خود را صرف کارهایی کند که به‌خاطر آن آفریده شده است. در تاریخ آمده است عثمان ابوذر غفاری را به‌دلیل انتقاد و اعتراض‌ به او به سرزمینی خارج از مدینه تبعید کرد. به‌هنگام عزیمت با اینکه دستور داده شده بود کسی برای بدرقه به دنبال او نرود، امام‌علی به‌همراه دو فرزند برومندشان به بدرقۀ او رفتند. هنگام وداع هریک سخنانی به ابوذر گفتند. وقتی نوبت به امام‌حسین رسید، ایشان از قول پیامبر اکرم به ابوذر فرمود: «انّ الله تعالی یُحِبُّ مَعالیَ الاُمورِ و اَشرافَها و یُکَرهُ سَفسافَها»؛ یعنی خداوند کارهای بزرگ و باارزش را دوست دارد و از کارهای پست که موجب کم‌ارزش‌شدن انسان در نظر دیگران شود، بدش می‌آید. بنابراین، خانواده‌ای که به ارزش خویش واقف نشده باشد، از خود غافل می‌شود و به‌جای توجه به خود و نیازهایش به مسائل بی‌اهمیت دیگر، مثل سرک‌کشیدن در زندگی و مسائل خانوادگی دیگران می‌پردازد. در این صورت بخش عمده‌ای از انرژی خود را که بایستی صرف پیشرفت و ارتقای جایگاه خود می‌کرد، صرف دیگران می‌کند.

آن ‌کس که منزلت خود را شناخت، بلندهمّت شد و آن‌ کس که همّت بلند یافت، به جایی رسید.

یکی از آثار مطلوب باورداشتن خویش، پیداکردن همتی بس بلند و کوشش در راستای اهداف است. قدر هرکس را به قدر همت او دانسته‌اند؛ چراکه هرکس همت به خرج دهد و نهایت استعداد و توان خویش را به‌‌کار گیرد، به نهایت آرمان و کُنه ارادۀ خویش دست می‌یابد. همت بزرگ باعث می‌شود که انسان از لحظه‌لحظۀ وقتش بهره گیرد و همین همت عالی است که به‌قول شاعر از مردان روزگار ما مرد ساخته است:

همت بلند دار که با همت بلند                             هرجا روی توسن گردون سواره‌ای

نمونۀ همت بلند و استفاده از وقت در زندگی مرحوم علامه‌طباطبایی به‌خوبی دیده می‌شود. بنابر قول ایشان:

وقتی در نجف بودم، یک معلم ریاضی پیدا کرده بودم که فقط ساعت یک بعدازظهر، وقت تدریس داشت. من ساعت یک بعدازظهر از یک سر شهر به آن سر شهر می‌رفتم. وقتی به آنجا می‌رسیدم، آن‌قدر لباس‌هایم خیس از عرق بود که همان‌ طور با لباس می‌رفتم در آبِ حوض و درمی‌آمدم و بعد، یک ساعت نزد استاد ریاضی درس می‌خواندم.

به‌راستی چه چیز به‌جز همت، ارادۀ قوی، علاقه و پشتکار موجب می‌شود آدمی مشکلات را برای پیشرفت و رسیدن به اهداف بلند خویش تحمل کند؟